این هم لینک های سایتها و وبلاگهای که مقالات و کارهای خانم دکتر فرزانه سفلایی را انتشار دادند :
این تازه 4 صفحه اول search google بود.
تاریخ : 1388/9/12
http://forum.parsigold.com/showthread.php?t=3150
ماسوله شهر پايدار زيست محيطي/ فرزانه سفلایی
http://www.uan.ir/news/?id=2055
دکتري معماري، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد علوم وتحقيات
عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي ، واحد اسلامشهر
مقدمه:
از آن جا که احداث بام سبز در برنامه ريزي شهري بيشتر شهرهاي پيشرفته جهان به صورت يک دستورالعمل اجرايي در ساختمان سازيدرآمده است، لزوم استفاده از انرژي هاي پاک وتوجه به محيط زيست و ساکنان آن در گستره زماني نامحدو د ضروري به نظر مي رسد. امروزدر آلمان بطور تخميني 10 % از خانه ها داراي بام سبزند. درشهر توکيو برنامه توکيو 2000 در آوريل 2001 وارد عمل شد ، در اين برنامه فضاي قابل استفاده ساختمان هاي جديد با متراژ بيش از 1000 متر مربع بايد داراي 20 % فضاي سبز باشند. بام سبز در برنامه ريزي شهري شمال آمريکا در جاهايي مثل شيکاگو، پرتلند ، اورگن و تورنتو کانادا موثر بوده و در نظر گرفته مي شود. در شيکاگوجايي که 20000 فوت مربع بام سبزدر بالاي شهرداري آن قرارگرفته قانون ذخيره سازي انرژي شيکاگو در سال 2002 تصويب شد و مقرر گرديد ساختمان سازي جديد بايد داراي بام سبز يا بام انعکاسي باشد. درونکوور افزايش جمعيت افزايش ناپايداري در دو زمينه مصرف انرژي و فاضلاب است و متخصصين تشخيص داده اند که تکنولوژي بام سبز به حل اين دو موضوع کمک خواهد نمود.
باتوجه به اثرات زيست محيطي وتنوع گونه هاي جاندار بام سبز موجب تاثيرات مثبت نسبت به محيط مي شود. کاهش آلودگي ناشي از فاضلاب واقزايش ميزان اکسيژن لازم براي انسان از ديگر اثرات مثبت بام سبز محسوب مي شود. ازآن جا که پيشينيان در طول زمان از ويژگيهاي اين نوع بام بهره جسته اند، استفاده از آن در محيط شهري ضمن جذب سر وصدا وخنک سازي باکاهش مصرف انرژي همراه است. ساکنين بام سبز با توليد مواد غذايي گياهي با نثبيت خاک يک سيستم پايدار را ايجادمي کند. جستجو وسرمايه گذاري در تکنولوژي بام سبزمهمترين روشي است که به شهر هاي ما اجازه رشد و توسعه با اطمينان از حفاظت و ادامه حيات بشر و محيط مي دهد. به نظر مي رسد که زمان آن رسيده است که ايران نيز در مقياس کلان شهرهايي چون تهران بايستي در اين راستا گامي بردارد.
پيشينه بام باغ:
بام سبز هزاران سال پيش در باغ هاي معلق بابل گزارش شده و پس از آن صدها سال پيش بويژه در اروپا ي غربي بکار مي رفته ، اما هنوزنحوه تشکيل آن دراقليم هاي محلي به خوبي شناخته شده نيست.
اولين بام سبز گزارش شده درتاريخ بشري باغ هاي معلق بابل است . هووَخشَترَه که دوره حکومت وي از ۶۲۵ تا ۵۸۵ قبا از ميلاد مسيح است، از جمله تواناترين پادشاهان دوره تاريخي ماد بود. هووخشتره پسر فَروَرتيش و نوه دياکو بود. هووخشتره ارتش ماد را تجديد سازمان و نو -سازي کرد و با نَبوپَلَّسَر شاه بابل متحد شد . براي استوارسازي اين اتحاد، دختر هووخشتره به نام آمتيس به همسري پسر نبوپلسر يعني بخت‌النصر دوم درآمد.
آمتيس از زندگي در جلگه ميان رودان(بين النهرين) دلگير شد و براي کوه هاي بلند ميهنش دلتنگي بسيار کرد. از اين رو بُخت‌النصر دوم به عنوان هديه براي همسرش دستوساختن باغهاي معلق بابل را داد تا بلنداي ديوارهاي آن براي آمتيس حکم کوهساران کشورش را داشته باشد.
شيوه هاي معماري و آثار بدست آمده چنين عظمتي را در اين سرزمين به اثبات رسانده است. برج بابل از عالي ترين نشانه هاي معماري بشري است که داراي هفت برج بزرگ با ديواره هائي از کاشيهاي منقش و درخشنده بوده است و هر برج 200 متر ارتفاع داشته است . در نزديکي برج بابل قصر با شکوهي توسط بخت النصر پادشاه بابل ساخته شده بود با ديوارهاي آجري زرد رنگ و کف سنگفرش با مجسمه هائي تراشيده شده از سنگ به شکل شير.با فاصله اي از همين قصر و در واقع بيرون از شهر باغ هاي معلق بابل قرار داشتند که اين باغ ها از عجايب عالم و از شاهکار هاي معماري محسوب مي شوند . اين باغها که به روايتي 5 تراس منطبق بودند به دستور نينوس پادشاه ديگر بابل براي همسرش سميراميس در کنار رود فرات بنا گرديدند.
براي ايجاد قدرت در پايه هاي اين بنا ها از ستونهاي سنگي مربع به ضلع 5 متر استفاده کرده بودند. طبقات به وسيله مواد خاصي عايق بندي شده بودند تا از نفوذ آب باران به طبقات زيرين جلوگيري شود. براي آبياري هر يک از طبقات (باغ ها ) آب فرات را مستقيما به آنها تا بالاترين قسمت هدايت ميکردند . ( با توجه به اينکه در دو طرف اين بناها کوه هائي مرتفع قرار نداشتند تا از خاصيت آرتزين استفاده شود اين امر يکي از عجايب اين بنا را نشان ميدهد ) اين باغ ها ( تراس هاي آن ) مشرف بر رود فرات وشهر بابل بود و چشم انداز زيبائي داشت و عبور و مرور قافله ها و کاروان هاي تجاري شرق و غرب از آن مشاهده مي گرديد . اين بنا در حدود 600 ق . م ساخته شد ولي اکنون آثاري از ساختمانهاي آن مشاهده نمي شودو فقط از آجرهاي باقيمانده آن سدي طويل بر روي رود فرات بسته شده است .
|
|
تصوير1-2 باغهاي معلق بابل ، ۶۲۵ تا ۵۸۵ قبل از ميلاد مسيح
تعريف بام باغ:
بام باغ که بام سبز، بام گياهي وبام زيستي نيزناميده مي شود، يک سيستم سبک وزن مهندسي سازاست که رشد گياه را در بام ميسر ساخته ودرعين حال ازبام محفاظت مي کند.
درحاليکه بام باغ تکيه بر گلدان هاي سنگين و باغبان دارد، سيستم هاي باغ سبز مجموعه وسيعي از زندگي گياهي مي باشند. بام سبز نه تنها سطحي است که با رنگ سبز پوشيده شده بلکه يک سطح زنده ازگياهان رويشي در لايه خاک در بالاي بام است. يک لايه خاک کم عمق يا ضخيم همراه باپوشش لاية زيرتر خاک که در بخش مواد به آن اشاره خواهد شد درپوستة بام پخش شده اند .گاه اين پوشش همراه با محافظ ريشه اي واغلب با يک لايه زهکشي درزيرآن همراه است و گونه هاي گياهان مقاوم در برابر خشکي درآن رشد مي يابند.
معمولا سدوم ( گل ناز ) در پوشش گياهي بام هاي گسترده انتخاب مي گردد. اين مسئله موجب شکل دهي حصير پوشش جالبي از گلها مي شود که چشم انداز آن با فصل ها تغيير مي يابد . پوشش گياهي سقف به هيچ وجه پوسته ضد آب آنرا نابود نمي سازد. در واقع اين پوشش از صدمات اشعة ماوراي بنفش که دائما روي آن مي تابد محافظت مي کند.
وقتي که دربارة بام سبز صحبت مي شود تمايزي بين بام هاي سبز گسترده و متمرکز وجود دارد يک بام گسترده يک لاية نازک خاک و گياهان مقاوم خشکي را دارد و اغلب نياز به کمي نگهداري است و حتي هيچ نوع نگهداري لازم ندارد . تنها محدوديت آن،انتخاب گياهان است يک بام سبز متمرکز لاية خاک ضخيم تري دارد و شبيه باغ معمولي است با درختان و بوته ها و البته نياز به نگهداري نظير يک باغ دارد و فقط بايد روي سقف هايي بنا شوند که بتواند بار سنگين را تحمل کنند .
|
|
تصوير3- بام سبز در مرکز فرهنکي ، کانادا تصوير4- مرکز مراقبت طولاني مدت خواهرذران مرسي ،اجرا: زرو فلور
استفاده از پوشش گياهي روي بام يک اختراع جديد نيست. بام هاي چمني يک تکنيک ساختمان سازي متعارف و سنتي در بسياري از نقاط ا ست. هر چند در دهة اخير روش هاي جديدي به دليل نيازمندي هايي که امروزه در شهرها داريم توسعه يافته است . تفاوت بين يک بام سبز جديد و يک بام سبز چمني سنتي قابل توجه است و اين مربوط به تفاوت اهداف و مواد بکار رفته و در دسترس مي شود . هدف اصلي در گذشته استفاده از چمن به منظور عايق بندي و حذف لايه آب بندي بود که اغلب با پوست درختان غان صورت مي گرفت . امروزه اساسا هدف محيطي – اقتصادي و دررابطه با بهبود مديريت اصلاح فاضلاب سطحي ؛ سلامتي و زيبايي شناسي است .
بام سبز داراي فوايد اختصاصي وعمومي بسيار است از آن جمله:
فوايد اختصاصي شامل :
1 – فوايد اقتصادي: کاهش هزينه هاي گرمايش و سرمايش و افزايش ارزش دارايي در کانادا يک خانه يک طبقه اي با بام علفي و پوشش خاک 9/3 اينچ مورد مطالعه قرار گرفت و نشان داده شد که بام سبز موجب کاهش 25 % انرژي سرمايش در تابستان شده است .
- حفاظت از پوسته بام: بام سبز مي تواند طول عمر پوسته بام رااز طريق حفاظت در مقابل اشعه فوق بنفش ودر پي آن انبساط وانقباض ناشي از نوسانات حرارتي افزايش دهد. بيشتربام ها هر 15 تا 20 سال بايد جايگزين شوند بعضي بام هاي سبز درآلمان تا 40 سال بدون نياز به هيچ تعويضي عمر کرده اند.
- عايق صوتي : بام پوشيده با خاک وگياهان مي تواند عايق صوتي باشد.
- فضاهاي مطبوع و تفريحي: بام سبز فضاهاي طبيعي و زيبايي براي تفريح فراهم مي سلزد.
- توليد غذا: يک بام سبز با طراحي خوب مي تواند داراي گياهان وسبزيجات رايج درباغ سنتي باشد . يک هتل درونکوور کانادا سبزيجات خود را روي بام سبزپرورش داده وبا اين روش درهزينه غذاي آشپز خانه خود 30000 دلار در سال صرفه جويي کرده است .
فوايد عمومي شامل :
مراکز شهري
2- حفاظت از فاضلاب: فاضلاب مسئله جدي آلودگي آب است . بام سبز75 % از بارش يک اينچي باران را دريافت مي کند . بام سبز بار بيش از حد سيستم هاي مجاري فاضلاب راآرام مي سازد . يک کانال از از پشت بام به مجاري فاضلاب موجب جاري شدن فاضلاب روي پياده رو مي شودکه در بالاي خود ذرات خطرناک را حمل مي کند . در طي بارش شديد بيشتر شهرها مجازي فاضلاب خود را با مجاري فاضلاب خانگي وصل مي کنند و به اين ترتيب بار فاضلاب بيشتر مي شودکه اين عمل موجب افزايش فشار برتاسيسات گندزدايي خواهد بود مي شود. عدم ترميم مجاري فاضلاب آبراه هاي شهررا بي اثر خواهد کرد .
3 – اصلاح کيفيت آب بام سبز با جذب دي اکسيد کربن و توليد اکسيژن موجب تصفيه هوا مي شود . فقط 1/5 متر مربع علف سبز نبريده ( زنده ) اکسيژن کافي سالانه يک شخص را فراهم مي سازد. يک متر مربع ( 10.76 فوت مربع) از بام سبز علفي مي تواند 2/0 کيلوگرم از ذرات معلق هوا را در سال حذف نمايد.
4 - ذخيره انرژي: نقش ابزاري ديگر بام سبز توانايي کاهش حرارت اطراف شهرها است دماي کم در ماه هاي تابستان موجب کاهش تقاضاي الکتريسيته مي شود. در طي ماه هاي زمستان بام سبز مي تواندعايق مهمي باشد وکاهش تقاضاي انرژي گرمايي را فراهم نمايد .
انواع بام سبز
بام هاي باپوشش گياهي که اکنون دراروپا بطورگسترده براي ذخيره انرژي وکاهش اثرجزاير گرمايي نواحي شهري و بهبود محيط شهري بکار مي رود، به طور کلي به سه نوع تقسيم مي شود:
1 – بام سبز گسترده: نياز به 1 تا 5 اينچ ( کمتر از 15 سانتيمتر) عمق خاک و اساسا گياهان با ريشه هاي کم عمق دارد و نوعا شبيه چمنزار است اين نوع بام باري در حدود 80 تا15 فوت مربع / پوند به بام اضافه مي کند. اين نوع بام نوعا نياز به اصلاح ساختارندارد. هزينه بام سبز گسترده درحدود12 دلار براي هرفوت مربع درآمريکااست واين هزينه شامل کليه مصالح لازم ازعايق بندي رطوبتي بام تا انواع گياهان لازم خواهد بود .
2 – بام سبز متمرکز: اين بام حداقل به 1 فوت عمق خاک نياز دارد و در واقع ضامن ايجاد يک باغ است که اين باغ شامل درختان بوته ها و سايرمناظر تزئيني است . اين بام باري حدود پوند 150 – 80را به بام اضافه مي کند ونيازبه نگهداري زياد دارد. به جهت ايمني ناشي از بار اضافي، ساختمان نياز به ظرفيت باربري بيشتري دارد .
3 – بام سبز هيبريد ( ترکيبي ) : ترکيبي ازدو بام گسترده و متمرکزاست. داراي فوايد دو نوع بام ذکرشده مي باشد، اما داراي ظرفيت باربيشتري است. درعين حال سبز شدن درداخل پانلهاي گسترده سبک وزني صورت مي گيرد .
|
|
طراحي بام سبز:
به محض آنکه به انگيزه هاواهداف مي انديشيد، اولين چيزي که به آن نيازمنديد توجه به شرايط فيزيکي ساختمان وسايت هنگام احداث بام سبز خواهد بود. اينکه تا چه اندازه پروژه يک ساختمان کاملا جديد و يا مناسب سازي ساختماني قديمي جهت احداث باشد. جندين وضعيت براي مشتري در نظر گرفته مي شود .
مشخصات فيزيکي بام که بايددر هنگام طراحي بدان نوجه شود :
شيب: شيب 30- 1 درجه براي جلو گيري از فرسايش و رانش خاک مناسب است است وموجب تثبيت خاک خواهد شد. طول بام از پشته تا لبه بام بر روي ( درصد رطوبت خاک ) اثر دارد.آب حاصل دراثر نيروي موئينگي در داخل خاک مي ايستداما فقط تا فاصله کوتاهي از خاک رطوبت باقي مي ماند . شرايط خشک تر ي در سمت بالاي بام وجود دارد.
جهت : جبهه شمالي و جنوبي بام شرايط نور و گرمايي متفاوتي دارند . همچنين اگر بخشي از بام در سايه درختان يا ساختمان هاي ديگر باشد ، پوشش گياهي به شکل متفاوتي رشد خواهد کرد . همچنين مکانهايي در بام هست که آب بيشتري مثلا از ساختمان هاي مجاور دريافت مي کند . يا بعضي مکان ها مثلا زير طره ساختمان مجاور ممکن است آبي دريافت نکنند. در هريک از موارد استفاده از سنگريزه به جاي پوشش گياهي خشک شده زيباتر به نظر مي آيد، مگر آنکه قصد داشته باشيد که با آبياري آن قسمت را سبز نگهداريد .
باد : بام سبز نسبت به بام هاي ساخته شده با مواد ديگر در معرض خطر کمتري نسبت به توفان است . تجارب نشان داده که بعد از يک توفان سخت در سوئد بام سبز تازه احداث خسارت کمتري نسبت به ساير بام ها داشته است . در جاهايي که باد زيادي مي وزد نياز به استفاده از شبکه هاي محافظي است که خوب به بام پيچ شده باشند . پيچ همراه با واشر پلاستيکي غير از صدمه به لايه آب بندي در داخل خاک مدت زيادي دوام نخواهد داشت .
وزن : قبل از نصب بام سبز بايد در مورد ميزان بار اضافي که سازه مي تواند تحمل کند اطلاع يابيد . يک لايه نازک بام سبز وزني معادل 50کيلوگرم بر مترمربع در زماني که اشباع از آب باشد دارد ، نمونه هاي سبکتري نيز موجود است که با استفاده از پشم سنگ است ،يک لايه با آن به جاي لايه خاک ، وزني معادل 35 کيلوگرم بر متر مربع را ميتواند تحمل کند . در مقايسه بااين ها ، موزائيک داراي وزني حدود 37-33 کيلوگرم است . اگر در ناحيه برف پيش بيني ميشود وزن برف را نيز بايد به آن اضافه کرد .
مصالح:
1 - مواد ضد آب – اگر آب روي سقف بام بماند به ساختمان صدمه نمي زند . لايه ساخته شده از مواد ضد آب تا قبل از آنکه از نظر فيزيکي تخريب شوند مي تواند محافظ ساختمان باشد .خاک و پوشش گياهي از پوسته بام درمقابل تاثيرات اشعه فوق بنفش محافظت مي کند . البته پوسته بام بايد در وضعيت خوبي قبل از نصب بام سبز باشد.استفاده از يک لايه پوشش قيري از نشت آب جلو گيري خواهد نمود .
2 - تثبيت کننده هاي ريشه : کشورهاي مختلف شيوه هاو قواعد مختلفي براي ساختن بام سبز دارند و بعضي از کشورها هم قاعده اي ندارند . درآلمان يک لايه تثبيت کننده زير بام کار گذاشته مي شود.به اين دليل که ريشه نتواند به لايه آب بندي صدمه زند . تثبيت کننده ريشه به لايه زهکشي نيز کمک ميکند . اين لايه ممکن است داراي منشا شيميايي باشد و براي گياهان مسموم کننده بوده يا از يک لايه نازک مس ساخته شده باشد يا از لاستيکي مصنوعي که درز نداشته باشد .
اگر انگيزه شما از داشتن بام سبزملاحظات اکولوژيکي و معماري پايدار است حتما با پيمانکار مربوطه مشاوره کنيد. در سوئد 5 – 2 cm خاک در پوشش گياهي بامهاي گسترده که فقط سدوم و خزه در آن رشد مي کنند مناسب تشخيص داده شده و ديگر به تثبيت کننده ريشه نيازي نيست .
از آنجا که سدوم ريشه ضعيفي دارد و خزه ريشه ندارد. اگر لايه ضخيم تر باشد آب بيشتري را در خود نگه مي دارد که به رشد علف هرز کمک مي کند . تجربه سوئد استفاده از حصير لاستيکي براي حفاظت از لايه هاي قيري بام هنگام نصب بام با لايه ضخيم خاک است و از رشد علف هرز جلوگيري مي کند.
4 - مواد زهکشي : دليل اصلي استفاده از لايه زهکشي در زير لاية خاک جلوگيري از فرسايش است دليل دوم در رابطه با بام هاي هموار ، شکل دهي گودال است . پوشش گياهي سدوم با شرايط خشک سازگارند و در آب شناور خواهند شد و صدمه خواهند ديد. . عملکرد ديگر مواد زهکشي ، ذخيره مقداري آب است . اين اثر زماني خيلي مهم مي شود که خشک بودن بام باتوجه به اقليم و شيب بام را هم در نظر داشته باشيم . مطلقا لازم نيست عمل زهکشي با يک لايه مجزا انجام پذيرد . استفاده از يک لايه خاک که به اندازه کافي زهکشي شده باشد تا آب اضافي بتواند از طريق آن بطور موثري زهکشي شود معمول است . اين نوع بام سبز، بام سبز يک لايه اي خوانده مي شود .مواد زهکشي که در بام سبز بکار مي رود شامل مواد طبيعي ، مواد بازيافتي و حصير هاي زهکشي مصنوعي مي باشد. ساده ترين مواد طبيعي زهکشي ريگ – سنگريزه هستند که منشا طبيعي دارند و خوب کار مي کنند. ارزان بودن و در صورت استفاده از مواد و مصالح بومي با هماهنگي با زمين سايت هم موجب فايده اقتصادي و هم با بازگرداندن مسکن بي مهرگاني که پيش از اين ساکن آنجا بوده اند در تنوع زيستي مداخله مي کند . ازمواد مناسب زهکشي ديگر، در بام سبز مي توان به خرده هاي آجر گدازه هاي آتشفشاني (لاوا ) و ماده مصنوعي (لکا ) LAVA & LECA اشارهنمود. گدازه هاي آتشفشاني منشا طبيعي دارند اما لکا و آجر مصنوعي مي باشند. و در اين روش بعنوان مواد بازيافتي مورد استفاده قرار مي گيرند. اين مواد با آنکه منشا مختلفي دارند شباهتهاي زيادي نيز دارند . آنها متخلخل و توانايي نگهداري آب و مواد مغذي را بيشتر از سنگريزه ها دارند . موادي که بتوانند ميزان بيشتري مواد مغذي را نگهدارندکمترين تراوشات منجر به آلودگي را به آبراه ها ي بام سبز دارند. مواد زهکشي متخلخل به نسبت کم وزن ترند و براي بي مهرگان مکان خوبي محسوب مي شوند .
تجارب لندن نشان مي دهد که حصير سدوم روي لايه اي از آجر خرد شده ، تنوع زيستي بي مهرگان آن ( حشرات و عنکبوتيان ) در مقايسه با پوشش حصيري پشم سنگ بيشتر است .
تصوير10-11 اجراي سريع بام سبز در سه ساعت
پشم سنگ : اين ماده از سنگ هاي معدني ساخته مي شود و اغلب جهت عايق بندي بکار مي رود. و يا واسطه رويشي جهت علف تازه است . ريشه هاي پوشش گياهي بام مي تواند در آن نفوذ کند و اصطکاک بين پشم سنگ و لايه قيري بام موجب مي شود که در جا در محل نصب گردد. پشم سنگ مي تواند ميزان زيادي آب را در خود نگهدارد و در دوره زماني طولاني تري براي گياه آزاد سازد . اما هر آب اضافي ديگري زهکشي خواهد شد. بعنوان راه حلي در رابطه با وزن ، سبک وزني پشم سنگ مي تواند آنرا جانشين لايه خاک کند .و گياهان مستقيما روي آن رشد خواهند کرد و سنگريزه در بالاي آن جهت جلوگيري از کنده شدن و ور آمدن حصير پاشيده مي شود. اين راه حل در دراز مدت مدت مواد مغذي ر ا براي گياه نگهداري نمي کند لذا گياهان بايد کود داده شوند. به دلايل محيطي و با توجه به مصرف انرژي لازم است که سنگ تبديل به پشم سنگ شود .
مواد فوم : اين مواد مي تواند از بازيافت صندلي ماشين و مشابه آن ساخته شود . اين مواد آب را زهکشي مي کند اما ميزان زيادي آب و مواد مغذي را نمي تواند نگهداري کند .
ورقه پلاستيکي با فنجان ( گودال ريز ): انواع و اقسام ورقه هاي زهکشي براي بام سبز و جود دارد بعضي ها براي بام سبز گسترده که فقط چند سانتيمتر ضخامت دارند و بعضي ها براي بام سبز متمرکز که داراي لايه ضخيم خاک مي باشند. ايده اين که آب در اين فنجان ها پس از سرريز شدن در سطح بام پخش مي گردد ( با پشم سنگ مقايسه شود که در جايي که جاذبه آب را به پايين ترين لبه هاي بام مي کشاند و تاج بام خشکتر خواهد بود . ) به محض آنکه فنجان هاي پلاستيکي پر شوندهر آب اضافي ديگري از طريق سوراخهايي زهکشي مي شود . اين مواد زهکشي حتي از نظر اجرايي نيز طراحي شده و از نظر جابجايي و نصب بسيار ساده اند. در رابطه با مضرات آن مي توان گفت که آنها خيلي خشکند مواد متخلخل آهسته تر خشک خواهند شد. گياهان را گرم کرده و شانس تنظيم مصرف آب متناسب با دسترسي به آب کمتر است و راه حل گرانتري هستند بويژه اگر مصرف انرژي توليدي آن نيز محاسبه گردد. از مضرات ديگر آن که پلاستيک از منابع تجديد ناپذير است . علاوه بر خصوصيات مشخص مواد زهکشي ، قيمت ، دسترسي ، وزن ، هزينه نصب و غيره پس از انتخاب مي تواند متفاوت باشد.
5 - لايه جلوگيري از فرسايش و لايه صافي : بالاي لايه زهکشي يک لايه فيلتر به شکل روکش الياف به منظور تثبيت عملکرد زهکشي نصب ميشود وقتي حصير سدوم آماده مي خريد اين لايه فيلتر موجود ميباشد و بوسيله شبکه نايلوني سه بعدي به کنترل فرسايش خاک کمک ميکند و لايه زير را در محل نگه ميدارد . استفاده از لايه جلوگيري از فرسايش به جهت شيب بام بستگي دارد . در مورد بام هاي صاف ممکن است اين لايه کنده شود . ( ول شود )
6 - مواد مقاوم در برابر آتش: از هر خاکي نمي توان به عنوان پوشش بام استفاده کرد . خاک شامل زغال سنگ ( تورب ) يا داراي موجودات ارگانيکي ( ميکروبي ) قابليت انقباض را کاهش مي دهند و از نظر آتش سوزي هم خطرناکند .
7 - گونه هاي گياهي و تثبيت : لازم است که گياهان مناسب هراقليمي انتخاب شود ، خواه شرايط آن بصورت دوره اي خيلي خشک ، خيلي گرم، خيلي سرد ياخيلي متغير باشد . مهمترين مسئله در بام گسترده دامنه مقاومتي پوشش گياهي آن است . چرا که شرايط خشک در بيشتر اقليم ها حاکم بر اين نوع بام ها است . گياهان شاداب گياهاني هستند که در بافت هاي خود به مدت طولاني آب را ذخيره مي کنند از جمله اين گياهان سدوم و تعداد کمي از گياهان خانواده کراکسولاسيا مي باشند. تعداد کمي از گونه هاي سدوم مناسب براي بام سبز وجود داردکه داراي رنگ هاي مختلف و الگوهاي رشد متفاوتند. در ترکيب با خزه رايج ترين جمعيت گياهي بکار رفته در بام هاي گسترده مي باشند.در نقاطي از جهان که سدوم به طور طبيعي وجود ندارد توسعه بازا ر بام سبز به مبارزه اي بين گونه هاي مقاوم متناسب با اقليم محلي و رستني هاي بومي بدل شده است .
تکنولوژي بام سبز بخش مهمي از جامعه پايدار است توليد گونه هاي خارجي که همان نقش راز نظرزيستي براي زندگي وحشي بومي بعنوان يک گياه بومي بازي کند مجاز نيست .
کاشت گونه هاي گياهي با دو روش اجرا ميگردد:
1 – استفاده از حصيرهاي از پيش آماده
2 – احداث بام سبز بوسيله کاشت جوانه و نشا
جزييات بام سبز:
بام سبزجهت استفاده دردرازمدت پيش بيني مي شود، در واقع بام سبزداراي دو برابر طول عمر در مقايسه با بامهاي متعارف و مرسوم است. در رابطه با جزييات بام سبز، همانطور که درتصاوير زير نشان داده شده است: يک لايه لاستيکي يا پلاستيکي روي بام سنتي پهن مي شود در زير و روي اين لايه لاستيکي مواد عايق بندي نظير پرليت وجود داردو دربالاي لايه عايق بندي يک لايه زهکشي اضافه مي گردد. بسته به شيب بام نهايتا يک لايه نازک خاک مخلوط اضافه مي شود و روي آن پوشش گياهي مقاوم در برابر خشکي مي کارند.
در اين تصاوير جزييات بام سبز از پايين به بالا به ترتيب عبارت است از:
1– ديواره رطوبتي: (محافظ رطوبتي ) : کف بايک بتونه قيري پوشيده شده وسپس 4 ميليمتر پلي استيرين بصورت نمد با مشعل هواي داغ در محل نصب مي شود .
2 – عايق بندي: ايزولاسيون پلي استيرين تزريقي که با ازمون ضخامت آن تعيين مي شود پهن مي گردد.
3 – پوسته بام : يک لايه پوشش ضد آب که با هواي داغ به لبه هاي بام خوب جوش خورده ، به پيرامون بام بسته مي شود . اين محصول لاستيکي دربازار موجوداست که داراي حافظه برگشت پذيري است واغلب به فرم اصلي خود برمي گردد و موجب صدمات بعدي خواهد بود. يک ماده پوليمري ازمحصولات شرکت موجود است که با پشم شيشه پوشيده شده وفرايند غلطک زني را خوب تحمل مي کند و فاقد حافظه برگشت پذيري است و حرکت ساختاري بدون هيچ نوع صدمه اي به بام را دارد .
4 – محافظ زهکشي : 50 – 35 ميليمتر پلي اتيلين ( مواد بازيافتي در دسترس ) همراه با پشم شيشه روي آن. بام باغچه نيزداراي ساختاري مشابه است اما 1 - لايه محافظ زهکشي و 2 – بعضي از مواد آن متفاوت است
5 – محيط کشت رويشي : واسطه رويشي 80 ميليمتري از مواد پوششي دانه دانه ( گرانول ) رويشي بام را براي دريافت پوشش سدوم زماني که جوانه سدوم روي آن پاشيده مي شود و يا حصير سدوم روي آن پهن مي گردد آماده مي سازد .
6 – لايه کاشت : معمولا لايه اين خاک نازک کمتر از 15 سانتيمتر عمق دارد . گياهان طبيعي که نياز به مراقبت کمتر آبياري کمتر دارند مانند چمن بوته و گونه هاي خزه براي کاشت مناسب مي باشد . پوسته بام که امروزه بکار ميرود از 40 سال پيش مرسوم بوده و هنوز اجرا مي شود . اين بامهامشابه همان بامها در تمام دنيا با موفقيت نصب گرديده و در شرايط آب و هوايي سخت آزمايش شده اند
تصوير12-13 جزييات اجرايي بام سبز
نقش بام سبزدر پايداري معماري وشهرسازي:
بام سبز با اصلاح کردن اثر جزاير گرمايي وبا صرف هزينه کم به سالم سازي هواو کاهش فاضلاب مي پردازد وازنظر سالم سازي محيط و تامين سلامتي انسان بسيارمفيداست.
درروزهاي تابستان شهرها تا 7 درجه از حومه خود گرمتر بوده و محفظه اي پر دود مي باشند ترميم سلامتي عمومي و تقاضاي انرژي بيشتر از جمله مشکلاتي هستند که تحت نام اثرات جزاير گرمايي معروفند . با جانشيني بام هاي تيره جاذب گرما ، با بام هاي پوشيده از گياهان وعلف ها دما ي شهر تاحد زيادي کاهش مي يابد.
فاضلاب آلودگي ها ي خطر ناکي رابا خود حمل مي کند، ازجمله آنها مواد فلزي سنگين و خطرناکي است که ازسطوح موزاييکي وپشت بام وارد آبراهه ها مي شود. بام سبزاين اثر منفي را با جذب 75% آب باران کاهش مي دهد.
مهمترين اثر ابزاري سيستم هاي بام سبز اين است که در مراکز شهرها شناسانده شود . بام هاي چمني در خانه هاي روستايي اسکانديناوي در طي قرن ها با بخش شهري سازگار شده است واين ايده راه عملي اصلاح مشکلات سلامتي انسان ومحيط را مطرح نمود. بام سبزراه حل جذاب معمارانه زيبا و قابل پيش بيني جهت اداره کردن مشکلات اکولوژيکي اظطراري در مراکز شهر ها مي باشد.
امروزه انجمن هاي هوادارساختمان هاي پايداردررويارويي با رويکرد جديدي به نام کاربرد بام سبزهستند. در زمينه انرژي واقتصاد اثرات مثبت زير را داريم :
1 – اثرات سرمايشي : بام سبز از چندين روش جهت ذخيره انرژي ساختمان کمک مي کند . اساسا نياز به سرما در تابستان را کاهش مي دهد. بام پوشيده از قيرنفتي سياه بآساني دما را تا 80 درجه سانتيگراد در تابستان مي رساند . وقتي که بام بوسيله لايه اي از خاک و گياهان سايه دار پوشانده شوددماي سطح معمولا از محيط اطرافش بالاتر نخواهد شد . بعلاوه گياهان و خاک همراه با تبخير اثر برودتي داشته و هواي مرطوب تنفس را راحت تر مي سازد.
2- عايق کاري وکاهش سرماي باد زمستاني : در زمستان لايه خاک يک عايق کاري اضافي محسوب مي شود. در اقليم هاي مشابه اسکانديناوي خانه ها بخوبي عايق کاري مي شوند . اما در اقليم گرمتر با انواع بام سبز بويژه بام سبز با ضخامت هاي مختلف خاک مي توان نياز به گرماي ساختمان را کنترل نمود . اين موضوع خيلي کم مورد مطالعه قرار گرفته اما اين حفاظ حرارتي ارزش اقتصادي مخصوصي در کاهش سرماي باد دارد.
افزايش عمر متوسط بام : راه ديگري که بام سبز موجب ذخيره پول و انرژي مي گردد اين است که بام سبز از پوسته بام حفاظت مي کند . آب بندي بام مٍثلا با قير عمر متوسطي در حدود 25 سال دارد . بعد ازآن نياز به تعويض است و دليل آن اشعه فوق بنفش مي باشد که سطوح را شکننده مي سازد و سپس انقباض و انبساط در اثر نوسانات حرارتي همراه با فقدان الاستيسيته موجب تر ک (شکاف ) در فرم پوسته مي شود. دماي خيلي زياد بالاي 60 درجه سانتي گراد موجب فرسوده شدن پوسته مي شود. بام سبز علاوه بر حفاظت از لايه آب بندي از اشعه فوق بنفش و افزايش مفرط دما ، موجب افزايش طول عمر متوسط بام تا 60 سال خواهد شد. به اين ترتيب مواد ، انرژي و پول ذخيره شده و ضايعات کمتري توليد مي شود.
معماري پايدار
5 – موادبازيافتي و حمل و نقل : محدوده وسيعي از مواد بوسيله پيمانکاران نصب بام سبز پيشنهاد مي شود که گاهي با توجه به عملکرد ، شرح آن ضروري به نظر مي رسد .چند نکته قابل ملاحظه عبارتست از :
مواد شيميايي : موادشيميايي شامل هر ماده آفت کش يا حفاظ ريشه اي مي شود. آيا اين يک پيشنهاد همساز با محيط است ؟
مواد بازيافتي : آيا مواد زهکشي از منابع تجديد پزيرند و يا از مواد بازيافتي هستند ؟
پلاستيک : پلاستيک مسکن طبيعي بدي براي بي مهرگان است و براي حفظ مواد مغذي پتانسيلي ندارد. روش سريع خشک کردن در پلاستيک بيش از يک شوک به سيستم ريشه اي گياه در مقايسه با مواد داراي خلل و فرج است و همينطور پلاستيک يک منبع تجديد پذير نيست و در توليد آن انرژي زيادي نيز مصرف مي گردد.
حمل و نقل : چه مسافتي براي جابجايي لايه زيري و ساير مصالح بام سبز بايدطي شود ؟
گياهان : آيا گياهان بومي اند يا گونه هاي وارداتي هستند ؟
اين ملاحظات در مقابل وزن و سنگيني هزينه ها ، ضمانت نامه ها وانگيزه پروژه ، نگهداري و وزن خود بام وغيرو با هم مقايسه شوند تا ترکيب مناسبي همساز با محيط و کارآتر انتخاب گردد.
6 - سيلاب : يکي از مهمترين اثرات بام سبز توانايي حفظ و نگهداري آب باران در هنگام طغيان ها است ناوداني ها و مجاري فاضلاب در شهر ها بايد آنقدر بزرگ باشند که حريف مقادير زياد آبي که فرو مي ريزد باشند . هرچه سطوح ساخته شده از مواد سخت تر و رطوبت ناپذير تر باشند آب کمتري ميتواند بطور طبيعي در خاک نفوذ کند ، به اين معني که مجاري فاضلاب بار سنگين و سنگين تري را دريافت مي کنند . براي تاسيسات گند زدايي آب اين مشکل بزرگي است چون آنها بايد به همان اندازه که به مجاري فاضلاب مي انديشند به آب باران نيز توجه کنند . اگر آب مجاري فاضلاب بوسيله باران شديد خيلي رقيق شود فرآيند هاي شيميايي و ميکرو بيولوژيکي حساس دچار اختلال خواهند شد ، و برگشت تعادل مستلزم صرف هزينه ي زمان و پول است و ضمنا براي مجاري فاضلاب ترميم نشده بايد امکان دريافت وکشش بوجود آيد . از آنجا که سطح بام جايي است که باران زيادي روي آن مي ريزد بايد در همانجا به آن توجه شود . مقدار زيادي آب روي بام سبز مي ماند و خاک خيس خورده مورد استفاده گياهان قرار ميگيرد و سپس تبخير مي شود ، بنابراين هرگز به زمين نمي رسد اگر باران بيشتري در زمان کوتاهتر ببارد بام سبز با آب اشباع خواهد شد . تمام آب همزمان زهکشي نمي شود ، معذالک اغلب کمي تاخير وجود دارد تا تمامي آب اضافي همزمان زهکشي شده و از حالت طغيان خارج گردد.
7 - ساختار : دامنه تکنيکهاي توسعه يافته اي براي بام هاي سبز مدرن وجود دارد ، که شامل مواد زهکشي - لايه زيري ( خاک به معني و سيع آن ) - انتخاب انواع گونه هاي گياهي و متد هاي احداث مي باشد . براي هر پروژه بام سبز شرايط سايت متفاوتي وجود دارد و اهداف و انگيزه ها نيز حاکم بر انتخاب مواد و روش هاي احداث خواهد بود . لذا در صورت طرحريزي ساخت يک بام سبز به دوبخش زير بدقت توجه شود :
بدانيد چه مي خواهيد و امکانات چيست ؟ نتيجه بهتري خواهيد گرفت .
8 – اهداف و انگيزه ها : اکر به سودمندي هاي مختلف بام سبز نگاهي بيفکنيد دامنه وسيعي از فوايدي که پشت آن است را خواهيد ديد . اغلب آنها مي توانند در يک بام به تنهايي ترکيب شوند . اگرچه انتخاب مواد معين عملکرد معيني را فراهم مي سازد .
زيباي شناسي : اساسا انگيزه احداث بام سبز مي تواند زيبايي شناسي باشد و اين عملکرد عموما ناسازگاري باعملکردهاي بام سبز ندارد . اگر منظوراز احداث، زيبايي است نياز به نگهداري زياد خواهد بود که هزينه خيلي گراني را به همراه خواهد داشت . ولي بام هاي جالبي وجود دارند که با هزينه اضافي خيلي کمتر قابل دستيابي هستند و نياز به نگهداري اضافي ندارند.
رفاه : سيماي سلامتي و ارزش رفاه يک باغ سقفي بطور مستقيم وابسته به مواد و مصالح انتخاب شده نيست اما توجه به کاربرد نسخه هايي شبيه به باغ که با لايه خاک ضخيم تري قابل دستيابي است را همچنان در نظر داشته باشيد .
سيلاب : پروژه هاي بام سبز زيادي اساسا با انگيزه حل مسائل ناشي از باران وجود دارد . جهت نگهداري آب تا حد امکان بايد به لايه ضخيم تر خاک و مواد زهکشي که مي توانند ميزان زيادي آب را نگهداري کنند در نظر داشته باشيد مثل پشم سنگ اين ماده همچنين تنوع گونه هاي گياهي در سقف راافزايش مي دهد ( صرف نظر از وزن ) اين ماده بر روش هاي نگهداري بام اثر گذاشته وهمچنين احتمال آتش سوزي را کاهش مي دهد.
9 – اکولوژي – تنوع زيستي و محيط : ازآنجا که بام سبز توان بالقوه اي در تامين مسکن جانداران دارد در زمينه شهرهاي باير باهمکاري مجتمع هاي صنعتي بزرگ ، اثرات جمعيت مصرف کنند ه با نصب بام زيستي بويژه طراحي شده در زمينه تنوع زيستي و محيطي سبک خواهد شد . ( کاهش مي يابد ) . در اين حالت انتخاب مواد و مصالح تا حد امکان طبيعي يا دست کم بازيافتي و ملاحظات لازم درانتخاب گونه هاي گياهي بومي يا حداقل متناسب با اکوسيستم قابل تصور خواهد بود. لايه هاي زيرخاک مناسب براي زيست بي مهرگان را بکاربريد.
واترلو ، اجراتوسط گروه زرو فلور
نتيجه گيري:
باپيشرفت روزافزون شهرنشيني وافزايش بي رويه جمعيت وبه تبعيت ازآن تعددوسايل نثليه وکاربرد بيش ازحدانرژيهاي فسيلي، گسترش ساخت وسازهاي انجام شده جهت اسکان وتامين نياز شهروندان، باالکوهاي بعضا کليشه اي وغير استاندارد، شاهد ناپايداري ومعضلات زيسات محيطي در بسياري از کلان شهرها در کشورهاي توسعه يافته مي باشيم. در اين ميان به نظر مي رسد کهدر جهت ارتقاي کيفيت زيست محيطي وپايداري هرچه بيشتر معماري وشهرسازي معاصر، مي توان از بامهاي سبز استفاده نمود. بام سبز با فوائدي چون:
1 – بهبود کيفيت هوا تا 85% ذرات گرد و غبار مي تواند تصفيه شود .
2 – درجه حرارت خنکتر و رطوبت بيشتر از طريق تبخير طبيعي
3 – جمع آوري 30 تا 100 درصد بارش سالانه از طريق زهکشي
4 – بام سبز قابل رويت منظره باصفاي زيبايي فراهم مي سازد
5 – کاهش نياز به شيوه هاي مديريتي فاضلاب
6 – کاهش هزينه هاي گرمايشي و سرمايشي
7 – افزايش طول عمر بام هاي سنتي که با چمن پوشيده شده اند .
8 – جانشيني فضاي باز در جايي که اکنون سازه قرار مي گيرد .
مي تواند به صورت يک دستورالعمل اجرايي در ساختمان سازي آمده ودر جهت استفاده از انرژي هاي پاک وتوجه به محيط زيست و ساکنان آن در گستره زماني نامحدو د به پايداري هر چه بيشتر معماري وشهرسازي بينجامد.
منابع:
www. Roofmeadow.com
:www.earthpledge.org/publicprivate.html
www.earthpledge.org/WhatIsGR.html
-wtormwater.net/geenroofswww.lid
ماسوله به عنوان شهر پايدارزيست محيطي
فرزانه سقلايي، عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي واحد اسلامشهر
چکيده:
رشد فزاينده جمعيت جهان آثار اساسي واغلب فاجعه آميزي بر زيستگاههاي طبيعي كره زمين داشته است. مصرف بي رويه انرژي ،تخريب جنگلها وانقراض گونه هاي گياهي وجانوري ازپيامدهاي آن مي باشد. نگراني درباره آينده محيط زيست کره زمين و منابع آن حقيقتي انکارناپذير است که امروز توجه جهانيان را به خود معطوف داشته است.
بسياري بر اين باورند كه رشد بي رويه جمعيت ؛ منجربه شهر نشيني ودر نتيجه مصرف بيش از حد وغير مسئولانه انرژيهاي فسيلي شده است. فعاليتهاي انساني در کره زمين از يک سو به دليل استفاده از منابع به شيوه کنوني فرصتها وامکانات نسلهاي آينده را به خطر انداخته واز سوي ديگرشهرهارا که جايگاه اصلي فعاليتهاي انساني اندو بزرگترين مصرف کننده منابع طبيعي نيز به شمار مي آيندرا مورد تهديد جدي قرار داده است.
در حال حاضرتوجه به توسعه پايدار از جمله مواردي است که بسياري از متخصصان بر آن توافق دارتد. بر طبق اين نظريه رسيدن به بالاترين درجه پايداري در شهرها امري حياتي مي باشد. اين طور به نظر مي رسد كه توسعه پايدار ومفاهيم آن به خوبي بااهداف ومقاصد معماري وشهرسازي نوين سازگار بوده ومي تواند به عنوان عاملي موثرجهت تحقق اهداف پايداري مطرح شود.البته پايداري شهري تنها مربوط به مقولات زيست محيطي نمي باشد بلکه رسيدن به پويايي اقنصادي محيط زيست قابل زندگي وبرابري اجتماعي از جمله موارد مهم ديگر در اين زمينه به شمار مي آيند. درکل توسعه شهري پايدار را مي توان به عنوان توسعه اي تعريف نمود که سلامت اجتماعي واکولوژيکي بلند مدت شهرها را بهبود بخشد.
در اين مقاله سعي بر آن است تا پس از مروري بر مبدا ومنشا مفهوم پايداري؛ تعريف آن وشناخت كاربردمفاهيم پايداري درشهرسازي؛ به بررسي و تحليل ما سوله به عنوان نمونه اي از شهرهاي سنتي ايران پرداخته وبه اين نتيجه ناءل شويم که ماسوله شهر پايدار محسوب مي شود؛ چراكه واجد كليه شاخصه هاي پايداري بوده وهمچنان پس از گذشت ساليان دراز توانسته است به مسائل محيطي خود پاسخ دهد. روش تحقيق در اين مقاله به دو صورت كتابخانه اي وميداني خواهد بود ودر نهايت با روش تطبيقي اصول شهر پايدار وماسوله را بعنوان شهر سنتي ايران مقايسه خواهيم نمود و نتيجه خواهيم گرفت كه شهرهاي سنتي مي تواند به عنوان يك الگوي مناسب جهت طراحي شهري پايدار در ايران مطرح شوند.
واژه هاي کليدي:
توسعه پايدار-معماري پايدار - شهر پايدار-شهر اکولوژيک شاخص هاي پايداري- ماسوله- معماري سنتي
1- توسعه پايدار
1-2-تعريف توسعه پايدار:
"واژه پايدارSustainable از ريشه کلمه لاتين Subtenir گرفته شده است وبه معني بالاتر نگهداشتن ويا از پايه وزير بنا نگه داشتن است.هر جامعه بايستي از پايه توسط ساکنان حال اينده اش پشتيباني شود.برخي از مکانها در سايه ترکيبي معني دار از خصوصيات فيزيکي وفرهنگي ومعنوي مردم را به پشتيباني ومراقبت از اجتماع بر مي ا نگيزانند.اين مکانها در واقع همان مکانهايي هستند که پايداري در انها به بهترين وجه ممکن شکل گرفته است."
"پايداري به توانمندي جامعه-اکوسيستم ويا هر سيستم در حال فعاليت اطلاق مي شود که مي تواند تا آينده نامعلومي ادامه فعاليت داده بدون اينکه بر اثر فرسايش وتهي شده منابع کليدي به حکم اجبار سقوط کند."
"پايداري تحت عنوان عاملي براي تامين نيازهاي روز تعريف شده است.به گونه اي که توانمنديهاي نسلهاي آينده را در تامين احتياجات خود به خطر نيندازد. پايداري به معني انديشيدن درباره رفتار خودمان در گستره اي بالاتر است.مبني براينکه گزينه هاي ما اثرعميقي در آينده محيط کره زمين وسلامتي افراد داشته واثرات منفي را از زندگي ما دور کند.تعهد به حفظ ورعايت پايداري عبارت از تعهد به اجراي اقدامات خلاقانه ومسئولانه است."
2- پايداري درمعماري وشهرسازي:
2-1- معماري پايدار
«پايداري بي هيچ واسطه اي همان مسيري است كه معماري بايستي در اينده نزديك به آن دسترسي پيداكند. اين نوع معماري بايد تداعي کننده احساس انسانها نسبت به طبيعت باشد. دلايل زيادي وجود دارد مبني بر اينكه ديدگاه بشر درجهت نحوة‌استفاده از منابع انرژي بايد تغيير كنند وبه همين دليل اجراي ساختمان با تفکر ومباني معماري سبز بسيار حائز اهميت است. ما بايستي كمي سبك تر بر روي زمين زندگي كنيم. زيرا عمق خاکبرداري وساير دخل وتصرفهايي كه در بستر طبيعي زمين براي ساخت وساز انجام مي دهيم- نه تنها با نيازمنديهاي ما در رابطه با فضاهاي يک ساختمان مرتبط است بلكه برارگانيسم کليه موجودات و گياهان محيط زيست نيزتا ثيرگذارمي باشد.معماري سبز در شش سال اخير موفقيت‌هايي قابل ملاحظه داشته است. اين موفقيت ها شامل اشاعه تكنيك هاي ساختاري جديد و فروش مصالح متناسب با تفکر معماري سبز است. به طور کلي معماري سبز بر مبناي چهار اصل استوار است،: 1- ازانرژي آب، باد وساير منابع طبيعي حفاظت كنيم 2- سلامت محيط زيستمان را تأمين كنيم 3- اقتصاد را در كشور رشد دهيم 4- كيفيت بالايي از زندگي براي شهروندان ارائه دهيم.»4
اصول معماري پايدار:
اصولي كه از ديدگاه Rosana Hart &Kelly بايد رعايت شود تا يك بنا به عنوان نمونه اي از يك معماري پايدار طبقه بندي شود عبارتست از:
8- استفاده از مصالح قابل بازيافت Recycle Materials
غذايتان رانگهداري وذخيره کنيد- Store your food
2-2- شهرسازي پايدار:
پايدار بودن يک جامعه انساني به چه معناست؟ .پايداري يک معناي نسبي دارد. پايدار ماندن يعني به جلو رفتن –ادامه دادن. پايداري يك سمت و سو است نه يك مقصد. شهر پايدار شهري است كه حافظ و ارتقا دهنده رفاه اهالي چه در بلند مدت و چه در دوره متوسط مي باشد كه در ضمن بالاترين كيفيت زندگي از آن بدست مي آيد.پايداري ايجاب مي كند كه تصميم گيري يكپارچه در نتايج اقتصادي و اكولوژي و اجتماعي خوب به اجراء درآيد.
پايداري محيطي به معني حفظ سرمايه طبيعي است كه ايجاب مي كند ما انسانها در مصرف مواد تجديد شونده و در مصرف آب و منابع انرژي حد و اندازه را رعايت كرده و بيشتر از انچه كه سيستم هاي طبيعي مي توانند فراهم کنند مصرف نكنيم. بعلاوه به ياد داشته باشيم كه نسبت مصرف ما از منابع يكبار مصرف بيشتر از نسبتي نباشد كه منابع پايدار تجديد شونده نتوانند آن را جبران كنند بهترين مثال در اين مورد نفت و سوخت فسيلي است كه پس از اتمام شدن ديگر تجديد نمي شوند.
بالاخره پايداري محيطي نيز به معني رعايت اين اصل مهم است كه نسبت آلاينده هاي پراكنده در جو و در دامن طبيعت هرگز بيشتر از ظرفيت جذب شدن آن آلاينده ها در هوا و آب و خاك و بيشتر از توان تصفيه طبيعت نباشد. آخر آب اين مظهر مطهر و پاكي حيات چقدر مي تواند فصولات و پساب ها را تحمل كند؟
بعلاوه پايداري محيطي پي آمد خوبي است چون حفظ و دوام تنوع زيستي را دارد. بهداشت و هوا و آب كيفيت خاكها بايستي در همه وقت به ميزاني از استاندارد باشد تا حيات بشر و رفاه او ونيز زندگي حيواني و نباتي تنظيم گردد. پايداري نه يك روياست و نه چيزي است كه تغيير نكند. پايداري برعكس فرايندي خلاقه و داخلي و تعادل خواهي است كه تا روپود تصميم گيري ها را در همه مواد تشكيل مي دهد پايداري بستر روز مديريت شهر يا قصبه اي است كه در آن فعاليتها اكوسيستم شهري را به سمت تعادل سوق مي دهد و هم آنرا غيرمتعادل مي كند هر شهر طبق مديريت اطلاعاتي و اطلاعات جمع آوري شده از اين پروسه به عنوان يك واحد كل سازماني عمل كرده ونتايج فعاليت هاي معني دار آن علني مي شود. بااين فراينداست كه شهر و شهروندان دست به انتخابات آگاهانه مي زنند و تصميماتي كه عكس است درفرايند مديريت رشد كرده و در پايداري اخذ شود.از نوعي باشند كه هم منعكس كننده منافع سهامداران كنوني و هم منعكس كننده منافع نسل هاي آينده باشند.
پايداري معني نسبي دارد برچسب زدن يك شهر يا عرف استفاده از شهر) به عنوان اينكه شهر پايدار است و برچسب آن دگر كه شهر پايدار نيست كار درستي نيست . درتصوير زير مفهوم كلي پايداري نسبي نشان داده شده است شهر سرشار از همه منابع و انرژي طبيعي مثل انرژي و غذا و آب و غيره و دارند خروجي يا درويي هايي زياد مثل آلودگي حرارتي، فاضلاب، ضايعات گياهي و غيره نسبت به شهر هم اندازه آن پايداري كمتري دارد. هرچند كه دخل و خرج (ورودي ها و رودهاي آن) كمتر است. كاربرد مفهوم پايداري بوجهي كه ذكر نموديم با شرايطي كه در آن مقوله پايداري معرفي شده مطابقت دارد. جهان ما در حال به اتمام رساندن منابع خود است و از جنبه داخل و ورودي معيني منابع سوخت و اب غذا مسئله ندارد و اتفاقي هم نيافته است ولي نفرت مردمان جوامع غني از الودگي ها افزون تر شده و لذاقويا مستدل مي سازد كه بايستي قصبات خود را به مفهوم ومشخص پايدار تر نماييم. ايجاد وضعيت بهتر در پايداري نسبي يك شهر ايجاب ميكند كه خصوصياتي را كه در الگوي وارده ها و خروجي ها اثر مي گذارند ارزيابي كنيم. احتمالا در اين راستا بايستي خاك و آب و انواع ساختمان ها و سيستم هاي حمل و نقل و سازمان قضايي را لحاظ كرد. سپس مي توان پتانسيل تغييرات را حين نقشه كشيدن محوطه و حيات در ساختمان ها مورد ارزيابي قرار داد.
تصوير1- دياگرام شهر پايدار
اصول شهرپايدار:
1- تصميمات امروز نبايستي آينده كودكان و نسل آينده و آنچه را كه در آينده برمي گزيند به خطر اندازند.همه ما مسئول اعمال فردي و گروهي خود مي باشيم.
2- منابع طبيعي بايستي عادلانه موثر مورد استفاده قرار گرفته و پايداري جامعه فداري پايداري جامعه ديگر نگردد.
3- استفاده از منابع تجديد شونده مورد تائيد و تشويق ما است و در ضمن استفاده از منابع غيرتجديد شونده بايستي به حداقل برسد. مصرف منابع تجديد شونده نبايستي بيشتر از ميزان توليد تجديدي آن شود.
4- برقراري هماري قوي و ارتباطات آزاد بين مردم و بخش اصناف و كليه سطوح دولتي مهم اند.
ما تنوع فرهنگي واقتصادي و محيطي را ارج مي نهيم.
5- هر جامعه بايستي زمينه بهداشتي و حياتي وبي خطري را براي تعامل انسان ها و تحصيلات و اشتغال و تفريحات سالم و سرگرمي ها و توسعه فرهنگي فراهم كند.
6- پايداري به توانمندي جامعه اكوسيستم و يا به هر سيستم درحال فعاليت كنوني اطلاق مي شود كه مي توانند تا آينده نامعلوم ادامه فعاليت داده بدون اينكه بر اثر فرسايش و تهي شدن منابع كليدي به حكم اجبار به سمت سقوط هدايت گردند.
3- ماسوله
3-1- موقعيت جغرافيايي ماسوله
شهرک ماسوله در غربي ترين قسمت گيلان قرار گرفته است.منطقه اي که ماسوله در ان واقع شده است منطقه اي کوهستاني است.مردم ماسوله مردمي کشاورز نبوده واغلب انها به تجارت ودامداري اشتغال دارند. ماسوله در دامنه کوهي با شيب زياد قرار گرفته است.علاوه بر شيب شمال-جنوبي دو شيار نيز شيب شرقي-غربي يه شهر داده اند. ارتفاع از بلندترين نقطه تا پايين تريم قسمت ان حدود 100 متر مي باشد. تعداد خانه ها در اين شهر حدود 700 خانه مي باشد .قدمت ان به تقريبا به قرن9 مي رسد.
3-2- اقليم ماسوله
ماسوله بين دو شهر رشت وزنجان واقع شده است که شهر رشت داراي اقليم داراي اقليم معتدل ومرطوب وشهر زنجان داراي اقليم سرد مي باشد. بنابراين اقليم ماسوله تلفيقي از اين دو اقليم است. ماسوله زمستانهاي بسيار سرد وتابستانهاي معتدل دارد.در عين حال آفتاب تابستاني ان سوزنده است.
|
|
|
|
تصاوير2-3 ماسوله در فصل تابستان وزمستان
3-3- تاَثيرعوامل زيست محيطي-اقليمي بر معماري وشهرسازي ماسوله:
از انجا که اقليم ماسوله ترکيبي از دو اقليم معتدل ومرطوب و اقليم سرد مي باشد معماري بومي ان نيز تلفيقي از معماري بومي دردو اقليم معتدل ومرطوب مناطق شمال ايران ومعماري بومي اقليم سرد مناطق شمال غربي ايران است.
1-3-1- مورفولوژي وبافت شهري:
درماسوله نيز مانند ساير شهرهايي که در منطقه اي کوهستاني واقع شده اند بافت شهري به صورت پله کاني ومطبق مي باشد .
به دليل بارندگي بسيار زياد ورطوبت بيش از حد در ماسوله فرم بنا در اين شهر عمدتا در جهت مقابله با اين دو عامل شکل گرفته است.
تصاوير4-5- بافت پله کاني –مطبق ماسوله
3-3-2- جهت گيري:
ار آنجا که در مناطق معتدل ومرطوب بهترين راه حل جهت تنظيم شرايط محيطي-استفاده از جريان باد وتهويه هوا مي باشد بهترين مورفولوژي معماري با فرم برونگرا است. در اين فرم جهت تامين اسايش انسان ساختمانها را تا حد ممکن در ارتفاع بلند تراز سطح زمين واز دو يا چهار طرف باز وبه صورت برونگرا مي سازند. وجود بالکن ها به عنوان فضاي زيستي که باعث تلفيق فضاي داخلي را با فضاي خارجي ساختمان شده است وهمچنين پنجره هاي بزرگ درنماي ساختمان همگي دال بر برونگرايي معماري ماسوله است. از سوي ديگر بافت شهري در ماسوله نوعي همزيستي بين فضاي سبز به عنوان محيط طبيعي ومعماري به عنوان محيط مصنوع را ايجاد کرده است که خود از اصول مهم معماري همساز با محيط زيست است. مي توان ادعا کرد که ماسوله يک باغ شهر است. د رماسوله نيز مانند ساير شهرهايي که در منطقه کوهستاني واقع شده اند- بافت شهري در قسمت پايين دره قرار نمي گيرد چون در هنگام شب هواي سرد که سنکين تر است به پايين دره نفوذ مي کند وهمچنين در اين قسمت از دره خطر سيل وجود دارد. از طرف ديکر سمت شمالي کوه همواره در سايه قرار دارد وبسيار سرد است و باعث عدم اسايش ساکنين مي گردد .همين طور قسمت بالاي کوه نيز به دليل شدت زياد باد وعدم وجود حصار براي کنترل ان براي استقرار بافت شهري مناسب نمي باشد. بهترين قسمت يراي استقراربافت شهري وسازگاري هر چه بيشتر با شرايط زيست محيطي در قسمت وسط کوهپايه ودر سمت جنوبي ان است. جهت بناهي مختلف با جهت شيب طبيعي رمين هماهنگي دارد به همين دليل بخشي از بناهاي شهر رو به جنوب وتعدادي نيز رو به جنوب شرقي است.جهت گيري شهر ماسوله با زمستانهاي بسيار سرد وتابستانهاي معتدل در بخش جنوبي کوه براي دريافت هر چه بيشتر افتاب جهت گرمايش در زمستانهاي يرفي وسرد ماسوله نشان دهنده تاثير شرايط زيست محيطي در شکل گيري بافت شهري ان مي باشد.
|
|
کوهيپايه
3-3-3- دسترسي ها:
مسيرهادر شهر ماسوله با بافت شهري پله کاني طوري طراحي شده اند که با شيب ملايم محيط هماهنگ باشند. دونوع مسير دسترسي هاي شهري را ممکن مي سازد .يکي مسيرهاي طولي وموازي است که تعداد اين نوع مسيرها بسيار کم است ودوم مسيرهاي عرضي است که تعداد انها نسبتا زياد و سيرکولاسيون را بين فضاهاي شهري در قست پايين وبالاي شهر فراهم مي کنند. از ويژگيهاي بسيار مهم ماسوله استفاده از بام خانه ها به عنوان مسير است. شهروندان در استفاده از بام خانه هايشان به عنوان يک مسير عمومي توافق دارند. در واقع پشت بامها حياط اجتماعي مردم است که در مراسم مختلف وجشنها به فضاهاي تجمع شهري تبديل مي شوند. قدم زدن در پشت بامها يک زندگي جمعي است . افراد در پشت بام هاي با ارتفاع هاي مختلف ديد ومنظرهاي متنوعي از طبيعت را تجربه مي کند.لازم به ذکر است که طول قطعات براي ايجاد دسترسي به ارتفاع بالاتر محدود است وخانه هايي که در اين قطعات قرار مي گيرند هر کدام به مسيرهاي مختلفي دسترسي دارند. گاهي نيز از ساباط جهت ارتباط بين دو مسير موازي استفاده مي شود.
تصاوير7-8-همگوني
دسترسيهاي شهري با
شيب طبِيعي زمين
3-3-4- مصالح :
مصالح استفاده شده‌درقسمتهاي مختلف بنا متفاوت وترکيبي از سنگ خشت وچوب است که همگي بوم آورد(محلي) است. ايستايي بنا بر روي يک قطعه سنگ يکپارچه است. معماران محلي هيچگاه سنگ يکپارچه را نمي شکنند چون درون آن منابع طبيعي اب وجود داردو به همين دليل ساختمان ها با شيب طبيعي زمين در دو يا سه طبقه ساخته شده اند که هم سازگاري معماري را با توپوگرافي طبيعي محيط نشان مي دهد وهم نوعي ديد منظر بسيار عالي را براي افراد در همه طيقات وفضاها فراهم مي کند.از نوعي خاک خاکستري رنگ که در محيط وجو دارد و فوش ناميده مي شود نيز به عنوان عايق حرارتي ورطوبتي استفاده مي شود.نکته جالب اينجاست که اين خاک هر چه بيشتر پا بخورد عايق تر مي شود به همين دليل استفاده ساکنين از بامهاي خانه ها به عنوان مسير رفت وآمد عمومي به عايق تر شدن بام ساختمان کمک مي کند.
تصاوير9-10-مصالح محلي وبوم آورد (خشت
–گل-چوب و .......) در معماري ماسوله
در نماي ساختمان از نوعي گل زرد استفاده شده که در محيط به وفور يافت مي شود که استفاده از ان باعث شده تا ساختمانها با رنک محيط طبيعي اطرافش هماهنگ باشد واين طور به نظر مي رسد که معماري جزيي از طبيعت است.
3-3-5- سازه:
ديوارها معمولا تا طبقه اول باسنگ لاشه اجرا مي شوند وپس از سنگ لاشه از خشت با ايعاد 30*30*8 سانتي متر براي ادامه ديوار استفاده شده است وبعد از آن نيز تا زير سقف دوباره از سنگ لاشه استفاده کرده اند. در فواصل مختلف (حدود يک متر) وبراي پخش نيروهاي وارده از سقف به پايين به طور يکنواخت از کلاف بندي يا به اصطلاح محلي چوب بست استفاده شده است ونوع چوب به کار رفته در ان مازو مي باشد.
سپس از آن که ديوار چيني به پايان رسيد بر روي ديوارها ي عمودبر مسيرـ تيرهاي اصلي وحمالي به نام جيرين از چوب مازو موازي با مسير قرار مي گيرد.تيرهاي اصلي ضخامتي حدود 40 سانتي متر دارند .دليل آن اين است که اين تيرها در ديوار نما قرار نمي‌گيرندوجود تعداد زياد بازشوها است که باعث مي شود اين ديوار قابليت باربري نداشته باشد.
از تيرهاي ديگري در نزديکي ديوارها وموازي به جرين به نام کليله جهت کمک به توزيع نيروها کمک گرفته مي شود.در برخي مواقع وقتي عرض اتاق زياد تر مي شود از دوجيرين استفاده مي شود. بر روي جيرين تيرچه هايي به نام ورده به فاصله 20 الي 30 سانتي متر واز چوب راش که از جنگلهاي همان محل به دست مي آيد استفاده مي شود. بر روي تيرچه ها تخته کوبي يا دارچين مي کنند.دارچين قطعه قطعه کردن چوبها مثل هيزم است. در نهايت بر روي تخته ها سرخس وحشي گذاشته مي شود که در اصطلاح محلي به آن خرف مي گويند. اين گياه را در تابستان جمع اوري وخشک مي کنند .دوام ان پس از خشک شدن افزايش پيدا مي کند. اين گياه به عنوان عايق رطوبتي عمل کرده ومانع جذب ونفوذ اب به فضاي داخلي در ساختمان مي شود. به عنوان آخرين متريال پوشش سقف گلي به نام فوش است که بر روي سرخسها ريخته مي شود که به کمک فوش شيي ملايمي را در سقف براي دفع آب باران ايجاد مي کنند.
3-3-6- بازشوها :
پنجره در ماسوله معني تازه اي پيدا مي کند.پمجره يعني باز شد به ان همه زيبايي .يعني در اغوش کشيدن طبيعت. هر ينا در نماي خود براي ارتباط هر چه بيشتر با طبيعت زيباي اطرافش داراي دو ويا سه پنجره مي باشد.
تصاوير11-12-انواع پنجره هاي چوبي يکبريه-دوبريه 0-سه بريه در معماري ماسوله
پنجره ها در ماسوله انواع مختلف دارد .يک بريه-دوبريه وسه بريه. .در بالاي هر پنجره معمولا پنجره کوچکتر ديگري به نام سر بريه قرار دارد که با کارهاي چوبي بسيار زيبا گره چيني وتزيين شده است. در بيشتر اين پنجره هاي کوچک از نقش هاي هندسي ساده ونقوش دايره استفاده شده است. گاهي نيز از پنجره هاي بسيار زيبايي به نام اورسي استفاده شده است که بسيار زيبا وظريف ساخته مي شوند.
درب خانه هاي ماسوله اندازه هاي مختلف دارد.عرض دربهاي يک لنگه معمولا بين 70 تا70/1 وارتفاع آن 70/1 مي باشد.دربهاي دولنگه بزرگتر براي ورود حيوانات اهلي استفاده مي شود. ورودي خانه ها با قوسهاي سردر که معمولا قوس جناغي است تاکيد مي شود.
3-3-7- فضاها:
همان طور که گفته شد محدوديت زمين در ماسوله باعث شده تا خانه ها در حداقل مساحت ودر طبقات گسترش داشته باشند تا جايي که اکثر خانه ها در دوطبقه وتعداد کمي هم در سه طبقه ساخته مي شوند. ماسوله داراي چهار محله اصلي مي باشد که عبارتند از :1-محله خانه بر2-محله مسجدبر3-محله کشه سر 4-اسد محله.علاوه بر اين محلات اصلي شش محله فرعي ديگر هم در اين شهر وجود دارد.هر محله براي خود داراي مسجد است.
قطعات بافت مسکوني متشکل از خانه هاي برونگرا است.اين قطعات علاوه بر اينکه يکي از عناصر بافت شهري مي باشند در عين حال به عنوان مسيري براي قطعه ديگر عمل مي کند.
که يا خانه در ماسوله هم به خانه وهم به اتاق اطلاق مي شود.يه طوري که پيله که به اتاق بزرگ وروکه به اتاق کوچک گفته مي شود. موقعيت طبيعي شهر وکمبود زمين باعث شده تا خانه ها شکل خاصي را به خود بگيرند .همچنين اين تراکم باعث شده که وروديهاي خانه در نقاط مختلفي قرار يگيرند وگاهي يک خانه سه ورودي داشته باشد. يک خانه مي تواند مشتمل بر يک اتاق يا چند اتاق وفضاهاي ديگري مثل ورودي انبار_راه پله-دالان-چغم-سومه(صومعه) باشد. يک خانه مي تواند فقط يک يا دو يا همه اين فضاها را داشته باشد. در اينجا مختصري از عملکرد اين فضاها توضيح داده مي شود:
1- ورودي اصلي خانه:
خانه هايي که در بين مجموعه اي از خانه ها قرار مي گيرند معمولا در مسير اصلي قرار دارد. اماخانه هايي که در کنارمجموعه ومسيرهاي فرعي قرار مي گيرند از کنار ورودي دارند. در برخي از موارد نيز برجهايي نيز براي ارتباط دادن خانه هاي مياني با کوچه بالاي خود ساخته شده اند.گاهي در کنار برج که تنها يک فضاي ارتباط دهنده است اتاقي به نام برج که ناميده مي شود.
1- دالان:
دالان فضاي ارتباط دهنده بين چند اتاق است. در خانه هاي دو يا سه طبقه دالان در طبقه همکف قرار دارد ودر کنار دالان فضاهايي مانند طويله-انبار-مستراح وهمين طور راه پله قرار مي گيرد. در کنار دالان گاهي اتاق کوچکي براي زندگي نيز وجود دارد. راه پله به صورتهاي مختلف يا در جهت دالان ويا عمود بر ان قرار مي گيرد.پله از چوب ساخته مي شود وداراي شيب تندي است.دريچه اي بر روي پله قرار دارد که مفرق ناميده مي شود واين دريچه مانع ورود هواي سرد در زمستان به طبقه اول مي شود.
4- راه پله:
راه پله که از چوب ساخته مي شود وداراي شيب تندي است .در برخي مواقع مستقيما به اتاق راه دارد ولي در بيشتر موارد به فضايي به نام چغم راه پيدا مي کند.
5- چغم:
چغم فضاي ارتباط دهنده بين چند فضا است.اگر ورودي به طبقه اول بازشود اولين فضا چغم ناميده مي شود.. چغم داراي شکلهاي مختلف است :گاهي به صورت دالان کشيده ويا به صورت اتاقي کوچک وگاهي اتاقي بزرگ مي باشد .چغم بسته به عملکردهاي مختلف در محلهاي مختلفي هم قرار مي گيرد که معمولا با فضايي به نام سومه در ارتباط است. در هرصورت نقش ارتباط بين چند فضا را فراهم مي کند.در حال حاضر از اين فضا به عنوان آشپزخانه ودستشويي هم استفاده مي شود.
6- سومه:
سومه اتاق زمستان نشين است.اين فضا درپشت اتاقها ياتالار قرار مي گيرد.اين فضا داراي ابعادي حدود 2*4 دارد. نورگيري اين فضا که از اطراف توسط ساير اتاقها محصور شده تنها از طريق نورگيري به نام لن تامين مي شود. معمولا در اين فضا اجاق-تعدادي طاقچه . جهت استفاده در فصول سرد زمستان .وجو دارد.
7- اتاق:
در زبان محلي بسته به ابعاد ويا محل قرار گيري ان وگاهي هم بسته به عملکرد خاصي که دارد به گونه هاي مختلف مطرح مي شود. در بعضي خانه ها تمام عملکردهايي که در سومه-چغم –انبار ومانند ان لازم استدر همين اتاق صورت مي گيرد. بدين ترتيب بخاري ديواري-اجاق-صندوق وانواع طاقچه و.... مشاهده مي شود.در برخي خانه هانيز با توجه به عملکردهاي مختلف فضاهاي مختلف وجود دارد. انچه در تيپولوژي خانه هاي ماسوله مورد توجه است تقسيم اين خانه ها به دو نوع 1- بريه که(خانه هايي که در نما فقط پنجره دارند) و2-تالارکه(خانه هايي که در نما تالارهمراه با تالار پيش دارند) است.
8- تالار:
تالار همان اتاق بزرگ يک خانه معمولي است که در جلوي خود فضاي نيمه باز به نام تالار پيش دارد.اين فضاي نيمه باز که از مشخصه هاي خانه هاي برونگراي ماسوله است با پيش امدگي که درنما دار دمعمولابعنوان فضايي براي نشيمن موقت وکار(بافندگي) در تابستانهاي معتدل استفاده مي شود.
اين فضا گاهي از دو طرف وگاهي از سه طرف به فضاي باز راه دارد ودر جلوي ان تعدادي ستون قرار مي گيرد که گاهي يک قسمت از نما ي ساختمان وگاهي تمامي نماي جلو اتاق را به خود اختصاص مي دهد ومعمولا در قسمت جتوبي خانه قرار مي گيرد..گاهي تالار بين بين دو خانه جدا از هم مشترک است وفقط با يک جداره چوبي از هم جدا مي شوند.عرض اين فضا معمولا حدود 2 متر ودر قسمت زيرين ان راهرويي قرار دارد که اين فضا بران اتکا دارد.
|
|
تصاوير 12-13-نمونه هايي از پلان ها-نماها-برشهاي
خانه هاي ماسوله- تفکيک سومه
(زمستان نشين)وتالارپيش –ايوان (تابستان نشين)
3-3-7-2- فضاهاي شهري:
مردم ماسوله از ديرباز داراي فرهنگ اجتماعي بسيار بالا يي باشند وفضاهاي شهري در ماسوله با توجه به اعتقادات وفرهنگ مردم شکل گرفته است. به همين دليل فضاهاي مذهبي بيش از ساير فضاهاي شهري به چشم مي خورد.در ماسوله 18 مسجد و5 امازاده وزيارتگاه وجوددارد.امازاده عون ابن علي مرکز اصلي فرهنگي وبازار مرکز اصلي تجاري در ماسوله محسوب مي شود. به دليل تجاري وتوريستي بودن اين شهر تعادادي کاروانسرا هم در اين شهر ديده مي شود.
بازار از مهمترين فضاهاي شهري در اين شهرمي باشد.بازار چند طبقه بدون سقف با منظره جنگل روبرو تلاش يراي برقراري ارتباط هرچه بيشتر با طبيعت است.
بازار از هفت قسمت تشکيل شده است که در هر بخش محصولات صنعتي شهروندان در معرض فروش قرار گرفته است .اين 7 راسته عبارتند از: 1- کفي بازار 2- بازار پاييني2- راسته شياطين 3-راسته چموش دوزان4-راسته چافوسازان5- راسته آهنگران 7 -راسته زغال فروشان. در حال حاضر تعداد دکانها در اين بازار به 150عدد مي رسد. بازار به عنوان مهمترين فضاي شهري با کمک مسيرهاي که به آن منتهي مي شوند دسترسي وارتباط رابين محله هاي مختلف شهر فراهم مي کند.
تصاوير13-14-بازار بعنوان فضاي شهري مهم در
ماسوله داراي بافت مطبق در چهار طبقه سازگار با
شيب طبيعي زمين
3-3-8- تاسيسات شهري -منابع طبيعي:
تاسيسات شهري در ماسوله همانند معماري داراي تفکر وشناخت مي باشد.هفده چشمه در محل ودر نقاط مختلف وجود دارد که آب مصرفي ساکنين اين شهر را تامين مي نمايد.
به توجه به بستر سنگي شهر و عدم امکان شکستن اين بستر سنگي به دليل وجود رگهاي آب در داخل آن - براي دفع فاضلاب شهري ازکانالهاي فرعي جهت انتقال فاضلابها به کانال هاي اصلي دفع فاضلاب استفاده شده است. اين کانال اصلي که همان شيارهاي طبيعي کف دره است که در چند قسمت از شهر وجود دارد و فاضلاب شهري از طريق ان به خارج شهر منتقل مي شود وگاهي نيز به عنوان کود طبيعي در مزارع استفاده مي شود يا به عبارت ديگر بازيافت مي شود.
نتيجه گيري:
آنچه که مي توان از اين مقاله با توجه به تعاريف واصول معماري و شهرسازي پايدار نتيجه گرفت اين است که ماسوله به دلايل زير داراي طراحي معماري وبافت شهري اکولوژيک وزيست محيطي است:
1- استقرار بافت شهري در قسمت مياني کوهپايه متناسب با شرايط اقليمي منطقه
2- جهت گيري شهر به سمت جنوب وجنوب شرقي متناسب يا شيب طبيعي زمين بدليل استفاده هر چه بيشتر از گرماي خورشيد در زمستانهاي سرد وبرفي ماسوله
3- بافت شهري مطبق (پله کاني).تراکم زياد وگسترش خانه ها در ارتفاع با حداقل مساحت هماهنگ با شيب طبيعي زمين
4- شکل گيري مسيرهاي ارتباطي شمالي-جنوبي بين فضاهاي شهري متناسب با توپوگرافي طبيعي زمين
استفاده از مصالح بومي مانند چوب-خشت-سنگ هاي طبيعي و... در معماري وسازه
5- طراحي فضاهاي زيستي تابستاني(تالار)وفضاي زيستي زمستاني(سومه) جهت استفاده در فصول مختلف
6- عدم وجود الودگيهاي هوا0الودگيهاي صوتي وساير الودگيهاي زيست محيطي
7- استفاده از منابع طبيعي مانند چشمه هاي طبيعي اب جهت تامين اب مصرفي شهروندان
8- طراحي سقف شيبدار با شيب ملايم جهت دفع اب باران ورطوبت ناشي از ان
9- وجودعايقهاي حرارتي براي مقابله باسرمادرفصول سردوعايق رطوبتي براي جلوگيري ازنفوذباران
10- استفاده از شيارهاي طبيعي کوه به عنوان کانالهاي دفع فاضلاب شهري
نتيجه نهايي اينکه معماري وشهرسازي ماسوله داراي طراحي وزيست محيطي است وامروز مي تواند به عنوان الگوي مناسبي جهت طراحي پايدار واکولوژيک در طراحي شهرهايمدرن مطرح شود.
منابع:
- غلامحسين معماريان -معماري مسکوني-گونه برونگرا- -انتشارات علم وصنت
-فرزانه سفلايي -کنکاشي پيرامون مفاهيم وتجارب معماري پايدار-مجله آبادي-شماره42
[1] Bonine , M.E, Aridity and structure , Desert Housing , ( ed: Golany , G ) , 1980 , New York
[2] Edwards , B& Plessis , Ch, Architecture Today : Green Architecture, ² Snakes in Utopia : A Brief History of Sustainability ² London .
[3] Fathy , H , Natural Energy and Vernacular Architecture , 1986 , The university of Chicago Press , Chicago .
[4] Givoni, B , Man , Climate amd Atchitecture , Applied Science Publisher Ltd , Second Edition , 1976 , Amsterdam .
[9] Soflaee , F , ² Sustainability of Climatic 0 Sensitive Elements in the Iranian Traditional Architecture of Hot – Arid Regions ² , International Conference Human Habitat 2004
[10] Tavassoli , M , Architecture in the Hot Arid zones , 1974 , The University of Tehran , Tehran .
[11] Memarian, Gh, Iranian Residential Architecture, 1371, The University of Tehran, Tehran .
[12]http://www.globallearningnj.org/global_ata/ sustainable_city_principles.ht
[13] http://www.sustainable.dog.gov/ overview/definitions. shtml
[14] http://www.landscapeplanning.gre.ac.uk/ sustainability.htm
گزارش فعاليت هاي انجمن عمران (( گروه معماري ))
1-برگزاري مسابقه اسكيس ( طراحي دست آزاد ):
مورخ: يكشنبه 12/9/1385
ساعت: 12- 9
موضوع: سردريك پارك
هيئت داوران: دكتر فرزانه سفلائي، دكترتغابني، مهندس ناهيد پور سعيدي ماهاني، مهندس منوچهر تميزي، دكتر نورعليوند.
اين مسابقه براي اولين بار دردانشگاه برگزار شد كه با استقبال خوبي ازدانشجويان رشته معماري همراه بود، كه درساختمان شماره 1 واحد آتليه 1، 3 برگزار شد. وتعداد شركت كنندگان 70 نفر بودند، درپايان مسابقه 7 نفر برتر اعلام شدند وبه رسم يادبود، هيئت داورا ن درپايين اسكيس آنها چند خطي نوشتند وازآنها تقدير وتشكر كردند.
2- برگزاري سمينار:
مورخ: دوشنبه 20/9/1385
ساعت: 13 – 9:30
موضوع: كنكاشي درپيرامون انرزي هاي نو ومعماري پايدار
سخنرانان: سركار خانم دكتر سفلائي، جناب آقاي مهندس تميزي
اين سمينار براي اولين دردانشگاه برگزار شد كه بازهم بااستقبال گسترده اي دانشجويان معماري همراه بود ودانشجويان رشته معماري اشتياق خود را براي اينگونه سمينارها وهمايش ها نشان دادند بگونه اي كه درسالن سمعي بصري واحد، جائي براي نشستن ديگر دانشجويان نبود به همين دليل با هماهنگي دكتر سفلائي ومهندس تميزي اين كنفرانس (سمينار) به 2( Section ) يادسته تقسيم شد تابتوانند دانشجويان مشتاق ازاين سمينار بهره‌مند شوند.
ضمناً ازهمكاري شما معاونت محترم پژوهش باانجمن علمي عمران (( گروه معماري )) تشكر وقدرداني مي شود.
3-اردوي كاشان:
روز: پنج شنبه مورخ 7/10/1385
ساعت: 8 صبح الي 2 بعدظهر
باتشكر فراوان
عليرضا مهتدي
نايب رئيس انجمن علمي عمران
20/9/1385
(از ديدگاه هانري استرلين)
دكتر فرزانه سفلايی
دکتری معماری،از دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم وتحقيقات
عضو هيات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر
چکيده :
سخن در باب معماري اسلامي بسيار امده است اما انچه كه لازم است بدان توجه شود شاخصه ها ومعيارهايي است كه هنر ومعماري اسلامي ايران را از ساير هنر ها جداكرده و آن را تعريف مي كند. معماري اسلامي ايران مانند ساير مكتب هاي بزرگ جهان با پاره اي از عوامل ذهني وغير ملموس وپاره اي از عوامل عيني وملموس يا كالبدي هويت وعينيت مي يابد.تاثير عوامل ذهني واعتقادي كه ناشي از جهان بيني سازندگان ان است در اين معماري به صورت ساده وپيش پا افتاده نمي باشد.تمدن اسلامي نحوه خاصي از زندگي است وداراي عوامل متفاوتي ازقبيل وعوامل پيچيده ذهني؛اعتقادي؛فلسفي؛اقليمي و…مي باشد واين عوامل قطعا هنر ومعماري را توليد مي كنند كه با هنر ومعماري ديگر تمدنها متفاوت است.
معماري ايراني با وسعتي در خور توجه ؛هر چند نا كامل از ديدگاههاي مختلف مورد بررسي؛تحليل ونقد قرار گرفته است. در اين خصوص محققين ايراني از جمله ؛نادر اردلان؛لاله بختيار؛سيد حسين نصر؛...... ومحققين اروپايي نظير آرتور پوپ ؛تيتوس بوركهارت ؛هانري كربن؛هانري استرلين و …كتاب ها ومقالاتي را به رشته تحرير در اورده اند.
روش تحقيق ونوع نگرش اين دانشمندان با يكديگر متفاوت بوده و به ارائه تعاريف مختلفي از هنر اسلامي منجرگرديده است .به رغم تخصصي شدن وعميق شدن روز افزون اين بررسي ها هنوز به پايه اي ترين سوال تحقيق كه همان تعريف ويژگي هاي اصلي معماري اسلامي ايران است به طور كامل پاسخ داده نشده است.
در اين مقاله ؛روش تحقيق به صورت كتابخانه اي خواهد بود وضمن مروري برتعاريف هنر ومعماري اسلامي از ديدگاه دانشمندان مختلف ايراني واروپايي ؛ تاكيد را بر شاخصه هاي تعريف شده از سوي هانري استرلين خواهيم گذاشت وبه نقد واناليزمباني نظري ارائه شده از سوي اين محقق؛ كه در سال 1928در شهر اسكندريه مصر متولد شد ودر حال حاضر سرپرستي مجموعه معماري جهاني «فريبورگ»را به عهده دارد وبه خاطر تاليفاتش در سال 1972برنده جايزه مدال بزرگ نقره اكادمي پاريس شده است؛خواهيم پرداخت.
براي نيل به اين هدف يعني استخراج مفاهيم از كالبد معماري اصفهان در دوره صفويه از ديدگاه استرلين ؛آن را در دو بخش بينش: كه همان مباني فكري وايدئولوژي وي است و2-روش كه همان روش تحقيق ؛متدلوژي وشاخصه هاي تعيين شده از سوي وي براي اناليز وتحليل معماري اسلامي ايران است؛خواهسم پرداخت .لازم به ذكر است كه استرلين در كتاب اصفهان تصويربهشت ؛ اصفهان دوره صفويه رابه عنوان (Case study) انتخاب كرده است.ما نيز سعي در مطالعه وتحليل آثار وي در همين مقطع زماني ؛خواهيم داشت .
براي اولين بار دردانشگاه آزاد واحد اسلامشهر يك
مسابقه طراحي اسكيس برگزار خواهد شد. باحضور
اساتيددانشگاه.
مسابقه
اسكيس
شماره1
ويژه دانشجويان معماري
مكان : ساختمان شماره1 – دانشگاه آزاد اسلامي واحد اسلامشهر
زمان : يكشنبه 12/9/1385
ساعت : 9الي 12ظهر
هيئت داوران :
خانم دكتر سفلائي - آقاي دكتر تغابني
خانم مهندس پور سعيدي ماهاني
آقاي مهندس تميزي
رزومه
دکتر فرزانه سفلايی(Soflaee )
متولد: 1354، کرمان، ايران
مواردتدريس در دانشگاه آزاد، واحدهای ( تهران مرکز، قزوين، اسلامشهر وزاهدان) ودانشگاه استراليايیTAFE ودانشگاه قبرس EMU) از سال1379-1385
§ تاريخ معماری جهان ................................................... (دوره کارشناسی ارشد، کارشناسی وکاردانی)
§ تاريخ معماری اسلامی................................................. (دوره کارشناسی ارشد، کارشناسی وکاردانی)
§ معماری معاصر ..........................................................(دوره کارشناسی ارشد، کارشناسی وکاردانی)
§ انسان، طبيعت ومعماری.................................................................................. (دوره کارشناسی)
§ تنظيم شرايط محيطی............................................................................(دوره کارشناسی وکاردانی)
§ معماری همساز با اقليم..............................................................................(دوره کارشناسی ارشد)
§ مقدمات طراحی1/2.........................................................................................(دوره کارشناسی)
§ طراحی معماری1............................................................................................(دوره کارشناسی)
§ طراحی معماری5............................................................................................(دوره کارشناسی)
§ روستا1/2............................................................................ (دوره کارشناسی ارشد، کارشناسی)
§ زبان تخصصی.................................................................................. (دوره کارشناسی وکاردانی)
§ Environmental Sustainable Architecture………….…....(Bachelor Degree)
§ Construction of Building………………………...……….(Bachelor Degree)
§ History of Architecture………………………..………….(Bachelor Degree)
الف- مقالات چاپ شده درمجلات علمی-تخصصی ومجموعه مقالات کنفرانسهای داخلی:
ب- مقالات ارائه شده به صورت ( (Oral Presentationوچاپ شده در(Proceeding) کنفرانسهای بين الملی:
· “Sustainability of climatic sensitive elements in Traditions, Adaptations and Hot and Arid Regions”, Printed in Proceeding of 6th International Conference on Humane Habitat (ICHH) 2004,
§ کنفرانس بين المللی بهينه سازی مصرف سوخت در ساختمان، ايران، 2004
· “Masouleh as Environmental Sustainable City”, Printed in Proceeding of in 3h International Conference on fuel conservation in Building,17-1 feb.2004-Iran,
· The Effect of Wind Catcher As Environmental element in Sustainability of Vernacular Iranian Architecture”, Printed in Proceeding of 3rd World Wind Energy Conference & Renewable Energy Exhibition, 2004,
www.wwindea.org/WWC/2004/ne_504_Tabelle.pdf
· “The Role of Wind Catcher in Sustainability of Vernacular Iranian Houses(Hot-Aired Regions)”, Printed in Proceeding of 7th International Conference on Humane Habitat (ICHH) 2005,
· “Masouleh as Environmental Sustainable City”, Printed in Proceeding of 7th International Conference on Humane Habitat (ICHH) 2005,
· “Environmental Analyzes of Courtyard in the Sustainable Architecture of Hot-Aired Region”, Printed in Proceeding of International Conference of Kerpic Network, (ITU), 6-7 July 2005,
www.kerpic.org/2005/files/abstracts.htm - 27k
www.kerpic.org/2005/files/program.htm - 33k - Supplemental Result
· “Environmental Sustainable Iranian Traditional Architecture in Hot-Humid Regions” , Printed in Proceeding of the International Conference on Passive and Low Energy Cooling For The Built Environment (PALENC 2005) ,
palenc2005.conferences.gr/uploads/ media/FINAL_LIST_OF_PARTICIPANTS.pdf
palenc2005.conferences.gr/uploads/ media/FINAL_LIST_OF_PARTICIPANTS.pdf
· The Effect of Ecological Factors in Sustainability of Iranian Vernacular Towns, (Case Study: Kandovan, Abyaneh, Masouleh, Meymand), , Printed in Proceeding of the International Conference of Ninth Sharjah Urban Planning Symposium, April 2-4 2006, , UAE, Sharjah.
www.sups-city.org/Programme/SUPS9_Programme.pdf - Supplemental Result
· The role of Heat Island in Unsustainability of
§ استاد مشاور در سه پايان نامه دوره کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاداسلامی، واحد قزوين
§ داوری تعدادی از پايان نامه های کارشناسی وکارشناسی ارشد، دانشگاه آزاداسلامی، واحد قزوين
مقالات در دست چاپ:
11- کنفرانس بين المللی WWCEBE، انگلستان، 2006
12- کنفرانس بين المللی ، بحرين، 2006
