معماري  اصفهان در دوره صفويه تمثيلي ازبهشت

(از ديدگاه هانري استرلين)

دكتر فرزانه سفلايی

دکتری معماری،از دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم وتحقيقات

عضو هيات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسلامشهر

چکيده :

سخن در باب معماري اسلامي بسيار امده است اما انچه كه لازم است بدان توجه شود شاخصه ها ومعيارهايي است كه هنر ومعماري اسلامي ايران را از ساير هنر ها جداكرده و آن را تعريف مي كند. معماري اسلامي ايران مانند ساير مكتب هاي بزرگ جهان با پاره اي از عوامل ذهني وغير ملموس وپاره اي از عوامل عيني وملموس يا كالبدي هويت وعينيت مي يابد.تاثير عوامل ذهني واعتقادي كه ناشي از جهان بيني سازندگان ان است در اين معماري به صورت ساده وپيش پا افتاده نمي باشد.تمدن اسلامي نحوه خاصي از زندگي است وداراي عوامل متفاوتي ازقبيل وعوامل پيچيده ذهني؛اعتقادي؛فلسفي؛اقليمي و…مي باشد واين عوامل قطعا هنر ومعماري را توليد مي كنند كه با هنر ومعماري ديگر تمدنها متفاوت است.

معماري ايراني با وسعتي در خور توجه ؛هر چند نا كامل از ديدگاههاي مختلف مورد بررسي؛تحليل ونقد قرار گرفته است. در اين خصوص محققين ايراني از جمله ؛نادر اردلان؛لاله بختيار؛سيد حسين نصر؛...... ومحققين اروپايي نظير آرتور پوپ ؛تيتوس بوركهارت ؛هانري كربن؛هانري استرلين و …كتاب ها ومقالاتي را به رشته تحرير در اورده اند.

روش تحقيق ونوع نگرش اين دانشمندان با يكديگر متفاوت بوده و به ارائه تعاريف مختلفي از هنر اسلامي منجرگرديده است .به رغم تخصصي شدن وعميق شدن روز افزون اين بررسي ها هنوز به پايه اي ترين سوال تحقيق كه همان تعريف ويژگي هاي اصلي معماري اسلامي ايران است به طور كامل پاسخ داده نشده است.

در اين مقاله ؛روش تحقيق به صورت كتابخانه اي خواهد بود وضمن مروري برتعاريف هنر ومعماري اسلامي از ديدگاه دانشمندان مختلف ايراني واروپايي ؛ تاكيد را بر شاخصه هاي تعريف شده از سوي هانري استرلين خواهيم گذاشت وبه نقد واناليزمباني نظري ارائه شده از سوي اين محقق؛ كه در سال 1928در شهر اسكندريه مصر متولد شد ودر حال حاضر سرپرستي مجموعه معماري جهاني «فريبورگ»را به عهده دارد وبه خاطر تاليفاتش در سال 1972برنده جايزه مدال بزرگ نقره اكادمي پاريس شده است؛خواهيم پرداخت.

براي نيل به اين هدف يعني استخراج مفاهيم از كالبد معماري اصفهان در دوره صفويه از ديدگاه استرلين ؛آن را در دو بخش بينش: كه همان مباني فكري وايدئولوژي وي است و2-روش كه همان روش تحقيق ؛متدلوژي وشاخصه هاي تعيين شده از سوي وي براي اناليز وتحليل معماري اسلامي ايران است؛خواهسم پرداخت .لازم به ذكر است كه استرلين در كتاب اصفهان تصويربهشت ؛ اصفهان دوره صفويه رابه عنوان  (Case study) انتخاب كرده است.ما نيز سعي در مطالعه وتحليل آثار وي در همين مقطع زماني ؛خواهيم داشت .